Điều trị bệnh SAD bằng liệu pháp ánh sáng – bạn đã biết?

Điều trị bệnh trầm cảm theo mùa SAD là một quá trình phức tạp và đòi hỏi kết hợp nhiều phương pháp khác nhau trong một khoảng thời gian dài. Trong đó, liệu pháp ánh sáng được xem là một trong những phương pháp điều trị an toàn và hiệu quả nhất. Liệu pháp ánh sáng sử dụng ánh sáng nhân tạo để điều chỉnh đồng hồ sinh học và các hormone trong cơ thể, giúp cải thiện tâm trạng của người bệnh, ít gây tác dụng phụ. 

Liệu pháp ánh sáng là gì?

Liệu pháp ánh sáng hay còn gọi quang trị liệu (Light Therapy/ Phototherapy/ Heliotherapy) là phương pháp trị liệu bằng việc cho người bệnh tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời hay ứng dụng nguồn sáng nhân tạo để cải thiện các triệu chứng liên quan đến trầm cảm theo mùa SAD hay phòng tránh một số bệnh lý có liên quan: Trầm cảm không theo mùa, rối loạn giấc ngủ, suy giảm trí nhớ, rối loạn nhịp sinh học… (Theo Wikipedia). 

Ánh sáng được tạo ra từ các nguồn sáng có đặc điểm sinh học tương đồng với ánh sáng tự nhiên nhất và được quản lý trong khoảng thời gian nhất định. Hiện nay, phương pháp sử dụng ánh sáng trị liệu đã được áp dụng rộng rãi và đánh giá cao trong việc điều trị các loại bệnh trầm cảm. 

Tại sao liệu pháp ánh sáng được sử dụng trong điều trị bệnh trầm cảm theo mùa?

Bệnh SAD hay còn gọi là rối loạn cảm xúc theo mùa có liên quan đến hiện tượng tăng hoocmon Melatonin và giảm nồng độ Serotonin do thời gian và cường độ chiếu sáng của mặt trời ít hơn vào các mùa thu, đông. Ngược lại, vào các mùa xuân, hạ, triệu chứng bệnh SAD có xu hướng giảm rõ rệt và thậm chí biến mất hoàn toàn. 

Nhờ vào các đặc điểm này, các chuyên gia đã nghiên cứu và thử nghiệm ứng dụng quang trị liệu – liệu pháp ánh sáng vào điều trị bệnh trầm cảm theo mùa. Liệu pháp này giúp điều chỉnh lại nhịp sinh học trong cơ thể con người, cân bằng lại nồng độ các hooc-mon Melatonin và Serotonin trong não, giúp cải thiện tâm trạng, cảm xúc và hành vi của bệnh nhân mắc hội chứng rối loạn cảm xúc theo mùa, rối loạn giấc ngủ và một số loại rối loạn tâm thần khác. Hiệu quả của phương pháp này đã được chứng minh cụ thể qua nhiều nghiên cứu lâm sàng. 

Bên cạnh đó, so với các phương pháp điều trị khác, quang trị liệu rất an toàn, không gây tác dụng phụ, không tiềm ẩn nhiều rủi ro và đặc biệt quá trình điều trị vô cùng đơn giản, nhanh chóng với mức chi phí thấp. 

Do vậy, sử dụng ánh sáng trị liệu luôn được ưa chuộng trong điều trị bệnh trầm cảm theo mùa SAD. 

Liệu pháp ánh sáng hoạt động dựa trên cơ chế nào?

Cơ chế hoạt động của liệu pháp ánh sáng vô cùng đơn giản: Sử dụng một loại đèn chiếu đặc biệt tạo ra ánh sáng nhân tạo tương tự như ánh sáng mặt trời và dựa trên các phản ứng sinh lý của cơ thể với ánh nắng để điều chỉnh. Tùy thuộc vào tình trạng của bệnh nhân, các bác sỹ sẽ đưa ra phương án chữa trị về thời gian, cường độ chiếu sáng… 

Cách thức thực hiện liệu pháp ánh sáng để điều trị bệnh trầm cảm theo mùa

Trước khi thực hiện liệu trình ánh sáng sinh học để điều trị bệnh, bác sỹ sẽ tiến hành kiểm tra sức khỏe toàn diện và khám sàng lọc để đảm bảo hạn chế tối đa các rủi ro có thể xảy ra. 

Trong quá trình chữa trị, bệnh nhân sẽ được ngồi gần với một thiết bị đèn có cường độ ánh sáng và thời gian tiếp xúc dựa trên mức độ bệnh (nặng hay nhẹ). Cường độ ánh sáng khuyên dùng là 10.000 lux trong cự li 40 cm đến 60 cm tính từ mặt.

Thời gian sử dụng khoảng 20 – 30 phút/ ngày. Liệu pháp ánh sáng đạt hiệu quả cao nhất vào thời điểm sáng sớm ngay khi thức dậy và nên bắt đầu liệu trình quang trị liệu vào mùa thu – đông. Đặc biệt chú ý, ánh sáng chỉ chiếu gián tiếp vào mắt người bệnh, không nhìn trực tiếp vào hộp đèn để tránh tổn thương thị giác. 

Ánh sáng phát ra từ hộp đèn mô phỏng ánh sáng mặt trời sẽ giúp kích hoạt việc sản xuất hoocmon “hạnh phúc” Serotonin và thiết lập lại nhịp sinh học của hoocmon Melatonin để đồng hồ sinh học hoạt động đúng giờ hơn. 

Sau khi chữa trị bằng liệu pháp ánh sáng, người bệnh không cần bất kỳ sự chăm sóc đặc biệt hay phải tránh sử dụng loại thực phẩm gì. Theo khuyến cáo, bệnh nhân nên bổ sung nhiều nước, rau xanh, hoa quả cũng như hạn chế tối đa tất cả các sản phẩm có thể bào mòn da. 

Ưu và nhược điểm của liệu pháp ánh sáng là gì?

Ưu điểm của sử dụng ánh sáng trị liệu

Hiệu quả chữa bệnh cao: Theo nhiều nghiên cứu cho thấy, sử dụng liệu trình ánh sáng sinh học để chữa trị bệnh trầm cảm theo mùa có hiệu quả nhanh chóng chỉ sau vài ngày hoặc sau khoảng 2 tuần điều trị. Nhiều triệu chứng gây ra do rối loạn cảm xúc theo mùa SAD cũng đều được cải thiện và giảm rõ rệt sau khi được ánh sáng can thiệp.

Tiết kiệm chi phí: Mọi đối tượng bệnh nhân đều có thể sử dụng liệu pháp ánh sáng để chữa bệnh do chi phí điều trị khá thấp.

Tính an toàn: Ngay cả đối với trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai.

Ít rủi ro và ít gây ra tác dụng phụ: Thuốc trầm cảm thường tiềm ẩn rất nhiều rủi ro và gây ra nhiều tác dụng phụ khi sử dụng. Tuy nhiên khi điều trị bệnh bằng liệu pháp ánh sáng, người bệnh có thể hoàn toàn yên tâm bởi phương pháp này ít gây ra tác dụng phụ.

Nhược điểm của liệu pháp ánh sáng

Xuất hiện một số triệu chứng nhỏ: Không có phương pháp chữa trị nào an toàn 100% ngay cả với phương pháp quang trị liệu. Dù không mong muốn nhưng liệu pháp ánh sáng vẫn gây ra một số tác dụng phụ thường gặp có thể xảy ra như nhức đầu, mắc ói, mỏi mắt, cháy nắng, sạm da, bỏng rát… nhưng chúng sẽ nhanh chóng biến mất chỉ sau vài ngày hoặc vài tuần. 

Một số đối tượng đặc biệt không được sử dụng ánh sáng trị liệu: Không phải ai cũng có thể sử dụng liệu pháp ánh sáng, phương pháp này chống chỉ định với những người bị ung thư da, nhiễm độc da hay người bị đục thủy tinh thể, rối loạn chuyển hóa chất Porphyrin… 

Một số lưu ý khi sử dụng quang trị liệu chữa bệnh trầm cảm theo mùa 

Thực hiện việc điều trị bằng liệu pháp ánh sáng thường xuyên, đều đặn theo chỉ định của bác sỹ về thời gian, cường độ ánh sáng… Không nên điều trị đứt quãng hay ngừng điều trị quá sớm bởi nó sẽ dẫn đến tình trạng tái phát với mức độ nghiêm trọng hơn. 

Ngay cả khi triệu chứng bệnh đã thuyên giảm, người bệnh vẫn cần thực hiện liệu trình ánh sáng sinh học cho đến hết mùa thu – đông để tránh tái phát. 

Đeo kính bảo hộ, thoa kem dưỡng ẩm, son dưỡng môi… để hạn chế tối đa việc gây ra các tác dụng phụ.

Bên cạnh quang trị liệu, bệnh nhân cần tăng cường thời gian tiếp xúc với nguồn ánh sáng tự nhiên bằng việc mở cửa sổ vào buổi sáng sớm hoặc buổi chiều khi nắng dịu, tích cực tham gia các hoạt động thể thao ngoài trời, chạy bộ, đi dạo thường xuyên…

Không tự ý sử dụng thuốc hay bất kỳ loại sản phẩm chăm sóc da nào trong quá trình điều trị bằng ánh sáng. Nếu cần sử dụng, nên tham khảo ý kiến của bác sỹ trước khi dùng. 

Người mắc các bệnh lý về mắt hay da nhạy cảm, khuyến cáo không nên thực hiện phương pháp điều trị này. 

Bổ sung nhiều nước và các loại rau xanh, trái cây… để đảm bảo cơ thể luôn đầy đủ chất dinh dưỡng và khỏe mạnh. 

Kể từ năm 1980 cho đến nay, liệu pháp ánh sáng luôn được đánh giá là phương pháp điều trị hàng đầu đối với bệnh trầm cảm và các bệnh lý có liên quan, thậm chí người ta còn sử ánh sáng để làm đẹp, ánh sáng trị mụn… Vậy mới thấy ngoài chức năng chiếu sáng đảm bảo mọi hoạt động của con người diễn ra bình thường, ánh sáng còn có vai trò vô cùng quan trọng đối với sức khỏe và tinh thần mỗi chúng ta. Để biết thêm về sự kỳ diệu của ánh sáng đối với con người như thế nào và cách sử dụng ánh sáng khoa học, thông minh, đừng quên theo dõi blog Blight thường xuyên để cập nhật thêm nhiều kiến thức bổ ích, thú vị nhé!